Het is pedante tegeltjes wijsheid, maar voor het falen uit is het streven noodzakelijk en oefening baart kunde. Dat laatste blijkt bij de uitvoering van een drievoudig vluchtelement door turner Epke Zonderland (1986) op de Olympische spelen. In zijn streven geslaagd en zonder faalangst uitgevoerd. Zijn grensverleggend gedrag is terecht beloond, hij is een voorbeeld van durf en doorzettingsvermogen.
Vreemd, een afbeelding van iemand die valt is niet makkelijk iconisch uitgebeeld. Het lijken sprongen in de lucht en de val is pas een val als de sprong mislukt. Bas Jan Ader (1942-1975) en Yves Klein (1928-1962) getuigen van de vrije val. Beide zijn overigens van te voren bewust van de val. Foto Harry Shunk Le Saut dans le Vide uit 1960 door Yves Klein.
Foto Bas Jan Ader Fall 2 Amsterdam in 1970. Het falen hoort blijkbaar bij het streven en de acceptatie van de mislukking plaveit de weg naar succes. Het is de mentaliteit van falen. Mooie woorden, die als de lege hulzen van een mitrailleursalvo rinkelend op de grond vallen.
Vaak wordt de pijnlijke val vooraf gegaan door zelfoverschatting en het is in dat geval een belangrijk leermoment. Die pijn moet de lichamelijke grens duidelijk maken. Een apart genre op Youtube, Fails, de home made filmpjes werken op mij in als herinnering aan mijn eigen onvermogen, maar het is ook leedvermaak. Hoe dom kan je zijn als je met een bureaustoel op wieltjes een trap af wil rijden en faalt. Ik vermoed dat tekenfilms en strips een invloed hebben op het verwachtingspatroon, daarin kan immers alles en mislukking veroorzaakt geen langdurige schade of letsel. Iemand die subtiel, belezen en welgemanierd is wees mij op Fails met bijzonder veel genoegen. Het lachen uit leedvermaak verantwoordde hij door de stupiditeit van de actors te benadrukken, het leed wordt over zichzelf afgeroepen door hun fnuikend gebrek aan inzicht. Failsis een onafzienbare hoeveelheid onbewerkte opnames van mensen die stommiteiten uithalen. Veel vallen van stoelen en tafels, carcrashes, ongelukken met kleine fietsjes en verkeerd getimede luchtsprongen. Veel jonge mannen die op hun ballen terecht komen. Het genre toont ons falen in onbeheerste handelingen en inschattingsfouten van snelheid en zwaartekracht. Vaak leeft de filmende figuur mee, door in ontzetting een kort Oh of Oh, my god uit te spreken, soms is er gelach. Wat ik schuchter doe als een pistool door de terugslag pijnlijk in het gezicht van de schutter slaat tot diens stomme verbazing. Net goed, niet zo slim met één hand schieten dicht bij je gezicht. Wapens zijn gevaarlijk. Wapens falen niet.
You are Satan’s spawn filling the world with bile and garbage. You are fucked and you are fucking us. Kill yourself. It’s the only way to save your fucking soul, kill yourself.
Quit putting a godamm dollar sign on every fucking thing on this planet!
Youtube: Bill Hicks on Marketing, duur 2:42 minuten.
Citaat uit 1990 Revelations van stand up comedian Bill Hicks (1961-1994) over de mensen die werken in marketing. Een inmiddels drie en twintig jaar oude uitspraak en die verwensing geldt beslist ook voor de wapenindustrie. Het kwaad. Een man van de National Rifle Association vertelt ons dat de enige manier om iemand te stoppen die gewapend is iemand anders is die eveneens gewapend is. De duivelse kassa rinkelt. De oplossing is klaarblijkelijk het probleem zelf perpetueren, want iedereen moet bewapend zijn.
Als iets stuk is gooit men het weg of het wordt gerecycled. Is het zonde iets wat functioneel is te vernietigen? Hangt dat van de functie af? Wat is de functie van een wapen? Een Haïda war club is een antropologisch artefact, zoals de pijl en boog. In het geval van actuele wapens is het geen zonde deze compleet te recyclen. De wapenindustrie is satan’s hulp.
Ik heb gezocht naar voorbeelden van kunst die tot vernietiging leidt of daartoe oproept zoals een handvuurwapen dat doet, waarbij in de functie en de vorm de vernietiging besloten ligt. Het ding, een wapen dient geen ander doel dan te verwonden en doden, het is ingenieuze materie vervuld van het kwaad. Kunst verbeeldt het kwaad soms, maar veroorzaakt het niet. Het dompelt ons onder in een andere wereld, maar het vernietigt niet.
Gezien het veelvuldig voorkomen van de boekverbranding, acht men het kwaad soms aanwezig in teksten. Lang duurde de tijd dat men afhankelijk was van boeken voor kennis en macht. Censuur is een vorm van destructie. Het is de dichter Osip Mandelstam (1891-1934) overkomen. Tegenwoordig zijn het hakenkruis en het sieg heil verboden, gecensureerd. Positieve destructie? Zelfs de democratie moet blijkbaar grenzen bewaken.
Het enige boek dat ik ooit verbrandde (voorbij het taboe) was van Joseph Goebbels (1897-1945), zijn dagboek. Propaganda, vervuilde taal en gevaarlijke literatuur. Fanatisme en haat zaaiend, het duistere kwaad gloeide uit de pagina’s op. Het dagboek heeft de functie van een getuigenis. Leidt het tot vernietiging? Het roept op tot vergelding en destructie. Het streeft vernietiging na.
Bij Bill Hicks is de herhaalde oproep Kill yourself hilarisch en absurd. Ik heb geen voorbeelden van een kunstwerk gevonden met de functie van vernietiging. Misschien de machinale zelfdestructie bij Jean Tinguely (1925-1991) Homage to New York uit 1960. De dood is een thema en kunst verbeeldt weliswaar de hemel of de hel, maar veroorzaakt deze niet. Het constructivisme was propaganda voor het communisme en het futurisme relateerde aan het fascisme. Pop art functioneerde als promotie van de westerse levensstijl. Kunstenaars zijn politiek actief. Maar de oproep tot destructie in een kunstwerk? De hel wordt veroorzaakt door desastreus menselijk handelen.
The Other “Rest Energy” uit 1980 van Ulay (1943) en Marina Abramovic (1946). Het is de kunstenares die het slachtoffer zou kunnen worden van haar eigen handelen. Zij faalde niet.
Allart Lakke, 2013.