Paul Celan (1920-1970).
Hij vertaalde Ossip Mandelstam.
Zijn gedicht ‘Todesfuge’ inspireerde Anselm Kiefer (1945).
‘Margarethe’ van Aselm Kiefer uit 1981. Stro. Oil, acrylic, emulsion and straw on canvas, 280 x 380 cm, private collection.

Todesfuge

Schwarze Milch der Frühe wir trinken sie abends
wir trinken sie mittags und morgens wir trinken sie nachts
wir trinken und trinken
wir schaufeln ein Grab in den Lüften da liegt man nicht eng
Ein Mann wohnt im Haus der spielt mit den Schlangen der schreibt
der schreibt wenn es dunkelt nach Deutschland dein goldenes Haar Margarete
er schreibt es und tritt vor das Haus und es blitzen die Sterne er pfeift seine Rüden herbei
er pfeift seine Juden hervor läßt schaufeln ein Grab in der Erde
er befiehlt uns spielt auf nun zum Tanz

Schwarze Milch der Frühe wir trinken dich nachts
wir trinken dich morgens und mittags wir trinken dich abends
wir trinken und trinken
Ein Mann wohnt im Haus der spielt mit den Schlangen der schreibt
der schreibt wenn es dunkelt nach Deutschland dein goldenes Haar Margarete
Dein aschenes Haar Sulamith wir schaufeln ein Grab in den Lüften da liegt man nicht eng

Er ruft stecht tiefer ins Erdreich ihr einen ihr andern singet und spielt
er greift nach dem Eisen im Gurt er schwingts seine Augen sind blau
stecht tiefer die Spaten ihr einen ihr andern spielt weiter zum Tanz auf

Schwarze Milch der Frühe wir trinken dich nachts
wir trinken dich mittags und morgens wir trinken dich abends
wir trinken und trinken
ein Mann wohnt im Haus dein goldenes Haar Margarete
dein aschenes Haar Sulamith er spielt mit den Schlangen
Er ruft spielt süßer den Tod der Tod ist ein Meister aus Deutschland
er ruft streicht dunkler die Geigen dann steigt ihr als Rauch in die Luft
dann habt ihr ein Grab in den Wolken da liegt man nicht eng

Schwarze Milch der Frühe wir trinken dich nachts
wir trinken dich mittags der Tod ist ein Meister aus Deutschland
wir trinken dich abends und morgens wir trinken und trinken
der Tod ist ein Meister aus Deutschland sein Auge ist blau
er trifft dich mit bleierner Kugel er trifft dich genau
ein Mann wohnt im Haus dein goldenes Haar Margarete
er hetzt seine Rüden auf uns er schenkt uns ein Grab in der Luft
er spielt mit den Schlangen und träumet der Tod ist ein Meister aus Deutschland

dein goldenes Haar Margarete
dein aschenes Haar Sulamith

‘Sulamith’ van Anselm  Kiefer uit 1983. Soldatenhal met menorah, zevenarmige kandelaar. Oil, emulsion, woodcut, acrylic, shellac and straw on canvas, 290 x 370 cm, Private collection.

Drie vertalingen.

Sirene.

Zwarte melk van de vroegte we drinken haar ‘s avonds
we drinken haar ‘s middags en ‘s morgens we drinken haar ‘s nachts
we drinken en drinken
we graven een graf in de lucht daar ligt men niet krap
Er woont een man in dit huis
hij speelt met de slangen hij schrijft
hij schrijft als het schemert naar Duitsland je goudblonde haar Margarete
hij schrijft het en komt uit z’n huis en de sterren beginnen te flonkeren hij fluit z’n honden naar buiten
hij fluit z’n joden naar voren beveelt ze een graf in de aarde te graven
hij beveelt ons speel dat de dans kan beginnen

Zwarte melk van de vroegte we drinken je ‘s nachts
we drinken je ‘s morgens en ‘s middags we drinken je ‘s avonds
we drinken en drinken
Er woont een man in dit huis hij speelt met de slangen hij schrijft
hij schrijft als het schemert naar Duitsland je goudblonde haar Margarete
Je asgrauwe haar Sulamith we graven een graf in de lucht daar ligt men niet krap

Hij roept steek dieper de grond in jullie hier jullie daar zing en speel
hij rukt aan het staal van z’n riem hij zwaait het z’n ogen zijn blauw
steek dieper de spaden blijf spelen opdat men zal dansen

Zwarte melk van de vroegte we drinken je ‘s nachts
we drinken je ‘s middags en ‘s morgens we drinken je ‘s avonds
we drinken en drinken
er woont een man in dit huis je goudblonde haar Margarete
je asgrauwe haar Sulamith hij speelt met de slangen
Hij roept speel de dood eens wat zoeter de dood is een meester uit Duitsland
hij roept strijk de violen wat triester dan stijg je als rook naar de hemel
dan krijg je een graf in de wolken daar ligt men niet krap

Zwarte melk van de vroegte we drinken je ‘s nachts
we drinken je ‘s middags de dood is een meester uit Duitsland
we drinken je ‘s avonds en ‘s morgens we drinken en drinken
de dood is een meester uit Duitsland en blauw zijn z’n ogen
hij raakt je met kogels van lood hij staat onbewogen
er woont een man in dit huis je goudblonde haar Margarete
hij hitst z’n bloedhonden tegen ons op hij schenkt ons een graf in de lucht
hij speelt met de slangen en droomt dat de dood is een meester uit Duitsland

je goudblonde haar Margarete
je asgrauwe haar Sulamith

Vertaling Peter Nijmeijer.

FUGA VAN DE DOOD

Zwarte melk der vroegte we drinken haar ’s avonds
we drinken haar ’s middags en ’s morgens we drinken haar ’s nachts
we drinken en drinken
we graven een graf in de lucht daar lig je niet krap
Een man heeft een huis die speelt met de slangen die schrijft
die schrijft als het donkert naar Duitsland je goudgele haar Margarete
hij schrijft het en treedt voor het huis dan flitsen de sterren hij fluit om zijn honden
hij fluit zijn joden te voorschijn laat graven een graf in de aarde
gelast ons kom speel nu ten dans

Zwarte melk der vroegte we drinken je ’s nachts
we drinken je ’s morgens en ’s middags we drinken je ’s avonds
we drinken en drinken
Een man heeft een huis die speelt met de slangen die schrijft
die schrijft als het donkert naar Duitsland je goudgele haar Margarete
Je asgrauwe haar Sullamith we graven een graf in de luchten daar lig je niet krap

Hij roept steek dieper de grond in hé jij daar en jij kom zing nu en speel
hij grijpt aan zijn riem naar het ijzer hij zwaait het zijn ogen zijn blauw
steek dieper de spade hé jij daar en jij speel door nu ten dans

Zwarte melk der vroegte we drinken je ’s nachts
we drinken je ’s middags en ’s morgens we drinken je ’s avonds
we drinken en drinken
een man heeft een huis je goudgele haar Margarete
je asgrauwe haar Sullamith hij speelt met de slangen

Hij roept speel zoeter de dood de dood is een meester uit Duitsland
hij roept strijk zwaarder de snaren dan stijg je als rook in de lucht
dan heb je een graf in de wolken daar lig je niet krap

Zwarte melk der vroegte we drinken je ’s nachts
we drinken je ’s middags de dood is een meester uit Duitsland
we drinken je ’s avonds en ’s morgens we drinken en drinken
de dood is een meester uit Duitsland zijn ogen zijn blauw
hij raakt je met loodzware kogel hij raakt je nu rauw
een man heeft een huis je goudgele haar Margarete
hij hitst al zijn honden tegen ons op hij schenkt ons een graf in de lucht
hij speelt met de slangen al dromend de dood is een meester uit Duitsland

je goudgele haar Margarete
je asgrauwe haar Sullamith

Vertaling Ton Naaijkens.

Fuga van de dood.

Zwarte melk der vroegte we drinken haar ‘s avonds
we drinken haar ‘s middags en ‘s morgens we drinken haar ‘s nachts
we drinken en drinken
we graven een graf in de lucht daarin ligt men niet krap
Een man woont in huis die speelt met de slangen die
schrijft
die schrijft als het donkert naar Duitsland je goudblonde haar
Margarete
hij schrijft het en komt uit zijn huis en dan flitsen de sterren hij
fluit zijn jachthonden samen
hij fluit zijn joden tevoorschijn laat graven een graf in de aarde
hij beveelt ons speel op nu ten dans

Zwarte melk der vroegte we drinken je ‘s nachts
we drinken je ‘s morgens en ‘s middags we drinken je ‘s avonds
we drinken en drinken
Een man woont in huis die speelt met de slangen die
schrijft
die schrijft als het donkert naar Duitsland je goudblonde haar
Margarete
Je asgrauwe haar Sulamiet we graven een graf in de lucht daarin
ligt men niet krap

Hij roep steek dieper de grond in jullie en jullie daar speel op en
zing
hij grijpt naar het staal aan zijn riem hij zwaait het zijn ogen zijn
blauw
steek dieper de spaden jullie en jullie daar speel verder ten dans

Zwarte melk der vroegte we drinken je ‘s nachts
we drinken je ‘s middags en ‘s morgens we drinken je ‘s avonds
we drinken en drinken
een man woont in huis je goudblonde haar Margarete
je asgrauwe haar Sulamiet hij speelt met de slangen

Hij roept speel zoeter de dood de dood is een meester uit
Duitsland
hij roept strijk donkerder de snaren dan stijg je als rook in de
lucht
dan heb je een graf in de wolken daarin ligt men niet krap

Zwarte melk der vroegte we drinken je ‘s nachts
we drinken je ‘s middags de dood is een meester uit Duitsland
we drinken je ‘s avonds en ‘s morgens we drinken en drinken
de dood is een meetster uit Duitsland zijn oog het is blauw
hij raakt je met een kogel van lood haarscherp raakt hij jou
een man woont in huis je goudblonde haar Margarete
hij hitst zijn honden tegen ons op hij schenkt ons een graf in de
lucht
hij speelt met de slangen en mijmert de dood is een meester
uit Duitsland

je goudblonde haar Margarete
je asgrauwe haar Sulamiet

Vertaling Frans Roumen.

Allart Lakke, 2012.