Naar aanleiding van het bezoek op 29 september 2011 bij Johan Scherft (Leiden, 1970) in zijn studio in Leiden.

Het recente werk van Johan Scherft is ascetisch, want het is slechts van papier en met schaar, lijm en geduld gemaakt. Het is mooi, galant en stemt vrolijk, of dat laatste toch niet?
Johan Scherft vervaardigde o.a. een boot vol vluchtelingen. Het gehele beeld is zo’n dertig centimeter groot, twaalf centimeter hoog en tien diep. Het is een miniatuur, die bestaat uit papier en garen, uit suggestieve propjes in aquarel verf opgehoogd. De overtuigende massa figuren is veelkleurig en hun herkomst van overal. De boot is tjokvol en oogt krakkemikkig, het schip ligt diep. De vluchtelingen lijken ons opgemerkt te hebben, allen kijken naar ons. Het vaartuig is houtje-touwtje gebouwd met spijkers en planken, het zou een storm niet overleven. Zie ik iemand wenken?
Het beeld is fysiek van bijna niets gemaakt eigenlijk. Vluchtig in de materie en zo is ons medeleven met het uitgebeelde, vluchtig.
Johan Scherft creëerde een kortstondige ordening van een voor degenen die het ondergaan een chaotische gebeurtenis, namelijk de vlucht van een massa, die geen thuis heeft en in een wrak vaartuig probeert de zeeën over te steken. Hun herkomst is van overal en van heinde en ver.

Zie ook ‘boat with refugees’ 2:25 en ‘amazing papercraft’ 3:35 door Johan Scherft geplaatst op youtube.
Ook allerlei vogeltjes zijn op ware grootte uitgewerkt en hun veder dek is minutieus geschilderd, de kleuren spetteren levensecht. Het visueel natuurgetrouwe is een begrijpelijk streven in het werk van de traditionele fijnschilder. Het be-oogt die visuele verrassing bij de toeschouwer te veroorzaken als het geen opgezet vogeltje blijkt, maar een papieren model.
Natuurgetrouw.

Maar er is ook een Gorgel, een fantasie dier, met de slurf van een olifant en vederen vleugels en rugstekels eindigend in een gekrulde kameleonstaart. Het beest is ontworpen naar aanleiding van de absurde beschrijving van het dier in het gedicht ‘De Blauwbilgorgel’ van Cees Buddingh’. De Gorgel wordt daarin uitvoerig beschreven, maar door in die beschrijving vele niet-bestaande woorden te gebruiken blijft de Blauwbilgorgel een mysterie.
De Gorgel van Scherft tart echter niet elke beschrijving, integendeel het dier is helder geformuleerd, te dissecteren in onderdelen, desondanks blijft de Gorgel als soort on-indeelbaar, het is een gedrocht en een hybride, een verwrongen fantasie wezen, dat enigszins wrikt en wrang is. Het gedierte is in felle kleuren dwars op de ‘oorspronkelijke’ gezet, het beest gloeit in de varkens snoet met de slurf in azuurblauw en het lichaam is ongezond geel groenig. De Gorgel is geen mysterie, want aanwezig in de fysieke realiteit. Het lijkt of het wezen mogelijk ongelukkig is of het is zielig te noemen. Is het kritisch met betrekking tot het in elkaar flansen van fantasiedieren, zonder kennis van de biologie en waarschuwt de Gorgel ons voor het ongeluk dat dergelijk geknutsel kan veroorzaken?

Zo zou eenieder willen kunnen creëren. Kunst.
De Gorgel is samengevat een vraag met antwoord zonder de oplossing.
Daaraan voorafgaand is denkwerk en modelbouw verricht. De toepassing van de manuele techniek en de kennis, die het model bouwen in zich draagt. De modellen worden eerst door de kunstenaar in een vernuftig computerprogramma in 3D uitgewerkt en vervolgens omgerekend tot de exacte bouwplaat. De creatie geschiedt gedeeltelijk op het beeldscherm en met kennis van de ornithologie en een uitgebreide ervaring in het ontwerpen van bouwplaten. De vaardigheid van Johan Scherft is mede in zijn beheersing én de unieke combinatie van twee ambachten, namelijk modelbouw en schilderkunst.

De kunstenaar raad mij het filmpje op youtube aan dat hij plaatste onder ‘Paper Kingfisher’, de koningsvisser oftewel de Ijsvogel (Alcedo atthis).
Het is een korte docu van de bouwplaat tot het uiteindelijk werkstuk; een niet van levensecht te onderscheiden Kingfisher zittend op een tak met onder de waterspiegel een kleine, nietsvermoedende vis. Een diorama van het moment vlak voordat het Ijsvogeltje de vis vangt door bliksemsnel het water in te duiken met alle behendigheid van een koningsvisser. Het stuk precisie-arbeid van het uitknippen van de bouwplaat tot het monteren en beschilderen van de schitterende Kingfisher toont Johan Scherft ons in de video. Diverse bouwplaten zijn te bestellen op www.johanscherft.nl

Onderaan op de website bij de rubriek Bouwplaten, toont Johan enkele maquettes, die in de geschilderde serie ‘Waterworld’ als model hebben gediend. Schitterend. Op de foto’s de maquette ‘Afrikaans bootje’ en het gelijknamige schilderij. Mogelijk wordt het hierboven beschreven beeld van de bootvluchtelingen ook tot een schilderij uitgewerkt.

Zie ook op Youtube, ‘How to make the paper Firecrest part 1 and part 2’ van Johan Scherft.

Allart Lakke, oktober 2011.