Opnieuw een outsider geobsedeerd door het samenvatten in boekvorm van een zelf bedachte wereld. De boeken zijn van Henry Darger opgenomen in de collectie van het American Folk Art Museum, schenking Kiyoko Lerner.
Het is een wereldbeeld vanuit een kinderperspectief. Zeven typisch onschuldige meisjes in blauwe jurkjes staan tussen bomen, waarvan uit meerdere zwarte stroppen neer dalen. Een ladder stijgt op naar de hemel. Enkele volwassenen, meerdere vrouwen en twee mannen zijn in militaire kostuums gehuld. Een naakt kind zit rechtsonder wijdbeens tegen een boomstam. Wat gebeurt hier? Het is het bevreemdende werk van Henry Darger (1892-1973).
De levensloop van Henri Darger is tragisch. In 1896 is Henry Darger vier jaar oud als zijn moeder sterft bij de geboorte van een zusje, dat onmiddelijk geadopteerd wordt en verdwijnt uit zijn leven. Zijn vader is gehandicapt en verarmd en als kind van acht wordt Darger in een katholiek opvangtehuis voor jongens ondergebracht. In 1905 wordt hij overgeplaatst in een asiel in Lincoln met als diagnose zwakbegaafd. Hij ontsnapt na meerdere mislukte pogingen in 1908 en keert terug naar Chicago na een tocht van driehonderdvijftig kilometer. Onderweg ziet hij de desastreuze gevolgen van een tornado. Hij vind werk als schoonmaker in een katholiek hospitaal, het soort van arbeid dat hij tot zijn pensionering in 1963 uitvoert. Hij is een devoot religious man en bezoekt zijn hele leven dagelijks soms tot vijfmaal toe de mis in de katholieke kerk. Henry Darger leidt een eenzaam bestaan en draagt onverzorgde kleding en verzamelt vuil op straat. Hij woont drie-en-veertig jaar op dezelfde plek in Chicago.
Drie maanden voor zijn dood wordt zijn werk ontdekt, arbeid van over een tijdspanne van decennia met als resultaat 15.145 pagina’s tekst en honderden tekeningen/schilderingen van een eigen fantasiewereld getiteld The Story of the Vivian Girls, in What is known as the Realms of the Unreal, of the Glandeco-Angelinnian War Storm, Caused by the Child Slave Rebellion door Henry Darger. Een tweede boek telt ruim 10.000 pagina’s en is getiteld Crazy House: Further Adventures in Chicago.
In The Realms of the Unreal draait een grote planeet rond de aarde waarvan de meeste bewoners katholiek zijn. Darger beschrijft de avonturen van de zeven dochters van Robert Vivian, prinsessen van de Christelijke natie Abbiennia. De meisjes helpen in een gewaagde rebellie tegen de Glandelinians, die kinderslavernij bedrijven. De kinderen nemen de wapens op en worden veelal afgeslacht in veldslagen of komen om door martelingen van de Glandelinian Overlords. De tekst maakt duidelijk dat de gemartelde kinderen als de vroeg Christelijke heiligen zijn. De Blengigomeneans (of Blengins), zijn gevleugelde wezens met hoorns op het hoofd, die soms gedeeltelijk menselijk zijn en meestal goedaardig zijn tegenover de Vivian Girls. Darger schreef twee eindes: in een versie zijn de Vivian Girls en het Christendom de overwinnaars, in de andere worden zij verslagen en geregeerd door de goddeloze Glandelinians.
De beschrijving van de fictieve oorlog tussen goed en kwaad ontstond na het zoek raken van een krantenfoto van een indertijd in 1911 vermoord meisje. Het vermiste beeld leidde rechtstreeks tot het schrijven en illustreren van zijn magnum opus The Realms of the Unreal. Het werk van Henry Darger is subliem en vol spanning. Ondanks zijn vreemde levensstijl en ongewone gedrag wordt hij niet als mentaal ziek beschouwd. Vandaag de dag zou de diagnose mogelijk luiden een vorm van autisme in het spectrum van het syndroom van Asperger. Wat is de status van zijn werk, is het een duistere obsessie van een getalenteerde en getormenteerde geest? Het getuigt van een intense obsessie met de Amerikaanse burgeroorlog, jonge kinderen en het weer. Hij toont ons scènes van geweld afgewisseld met hemelse taferelen van rust, bloemen en vrede. Een wereld zonder volwassenen.
De in aquarel ingeschilderde tekeningen op papier zijn panoramische overzichten met psychedelische landschappen, tuinen vol kinderen, martelingen in het bos en veldslagen. Sommige tekeningen zijn op rollen van twee-en-een halve tot drie meter lang gemaakt. Zijn beeldende werk bestaat technisch uit overgetrokken tekeningen (uit tijdschriften en kranten) middels carbonpapier. Het beeld is repetitief en soms voorzien van collages en foto’s uit kranten en tijdschriften. Favoriete figuren van Darger zijn the Coppertone Girl van een reclame voor zonnecrème, kindster Shirley Temple en Little Annie Rooney uit de gelijknamige comic strip over een weeskind dat rondreist in gezelschap van haar hond Zero.
In het werk van Darger is het trauma van zijn verblijf in kindertehuizen aanwezig en zijn diepe verbondenheid met misdeelde en mishandelde kinderen. De afbeelding van martelingen, angst en gruwel die de kinderen wordt aangedaan contrasteert hevig met de zoetelijkheid van de tekening en het schitterende kleurengebruik. Door de toepassing van de simpele techniek en heldere lijnvoering van de overgetrokken tekening, het kleurschema en de uniformiteit die daaruit voortvloeit ontstond een hecht en huiveringwekkend oeuvre. De panorama tekeningen doen naïef aan. Het is een verslag, waarbij de getuigenis belangrijk is, niet de communicatie.
De verwarring ontstaat mede door de tegenstelling van de gruwelijke handelingen in een naïeve stijl verbeeldt. Het lijken tekeningen te zijn die technisch door een volwassene zijn gemaakt, maar vanuit een kinderlijke perspectief alsof een kind de verbeelding vormgeeft. Afbeelding onderaan, kinderen zijn aan de boomstammen vast gebonden, soms vrij hoog. Er is een rechthoekig schavot waaraan kinderen hangen en een galg, hun bloed stroomt langs hun armen en lichamen. Een verbeelding van mishandeling en marteling. Vooraan linksonder staat een mannelijke figuur met een vierkante baret, die een kind achterlangs de keel dicht knijpt. Bijzonder akelig.
Allart Lakke, 2012.