Adolf Wölfli, London North, 1911. Image Source: Adolf Wölfli Foundation.

Over de veronderstelde vrijheid van keuze en handeling door de kunstenaar. Art Brut of outsider kunst, zo noemt men het werk van Adolf Wölfli (1864-1930), een psychiatrisch patiënt, die dus leefde in het begin van de vorige eeuw.
Wölfli was opgesloten in een isoleercel in de Waldau Kliniek in Bern. Hij werkte obsessief en continu aan een reeks tekeningen die één geheel vormen. Zijn werk, bestaande uit grote open te vouwen tekeningen gecombineerd met tekst in schoonschrift, beslaat de periode van 1904/1906 tot aan zijn dood in 1930. Hij tekende in potlood en werkte op allerlei soorten papier en met collages uit tijdschriften, materialen, die de psychiater Walter Morgenthaler hem verschafte. Die beperking heeft de kracht van zijn arbeid niet beïnvloed.
Wikipedia;
Walter Morgenthaler, a doctor at the Waldau Clinic, took a particular interest in Wölfli’s art and his condition, later publishing Ein Geisteskranker als Künstler (A Psychiatric Patient as Artist) in 1921 which first brought Wölfli to the attention of the art world.
In 1908, he set about creating a semi-autobiographical epic which eventually stretched to 45 volumes, containing a total of over 25,000 pages and 1,600 illustrations. This work was a mix of elements of his own life blended with fantastical stories of his adventures from which he transformed himself from a child to ‘Knight Adolf’ to ‘Emperor Adolf’ and finally to ‘St Adolf II’. Text and illustrations formed the narrative, sometimes combining multiple elements on kaleidoscopic pages of music, words and colour.

Zijn werk is dus een reisverhaal waarbij de held, Adolf zelf als kleine jongen, de wereld over reist en voortdurend mensen reddende heldendaden verricht. Wölfli toont een voorliefde voor catastrofes en behaalde titels of eretekens. Hij creëerde een eigen idioom in de vertelling. Het isolement werd opgeheven door een ‘gefantaseerd’ avontuur, waarin Adolf de hoofdpersoon was. De fantasie, de waan werd werkelijkheid. In tegenstelling tot een ontsnapping aan die waan, beeldde Wölfli de waan haarscherp uit.
De man was fysiek een gevangene, maar in zijn geest vrij? Een duidelijk beperking, namelijk een serieuze, psychische stoornis. Zijn ziekte was gediagnosticeerd als psychose, die leidde tot intense hallucinaties.
Is zijn werk geen heldere getuigenis van precies de waan?
Hij leed o.m. aan horror vacui, de tekeningen zijn compleet gevuld, zonder restruimte. Soms zijn het complexe muziekpartituren, hymnen of boekhoudkundige reken stelsels, waarin Adolf Wölfli zijn fortuin bijhield.
Uiteindelijk werd hij Sankt Adolf II, een heilige, die in de sterrenhemel reisde.

Art Brut, wat een lelijke term.
Het veronderstelt grofheid, gebrek aan verfijning.
Bij Adolf Wölfli is een tekening ‘af’ als die vol is. Volledig ingevuld. Geen restruimte over.
Voor het vervaardigen van kunst lijkt het van belang om uit het werk te kunnen stappen om afstand en reflectie over de eigen produktie te kunnen hebben, keuzevrijheid. De figuur Adolf Wölfli valt samen met zijn tekeningen, hij werkt zonder distantie. Desondanks twijfel ik er niet aan of zijn tekeningen kunst zijn. Het is irrelevant, het is kunst en méér, juist door de beperkingen is de leesbaarheid en interpretatie eenvoudiger. Het is een heldere getuigenis van een ‘andere’ wereld, die consistent en volledig is. Vrijheid van handelen is niet noodzakelijkerwijs een voorwaarde voor het vervaardigen van een kunstwerk. De specifieke opdrachten die kunst in de Middeleeuwen kenmerkt, schreven de uit te beelden bijbelse scenes nauwkeurig voor, de grootte van het werk en de techniek tot aan het aantal figuren aan toe. In die zin onvrij, geen kunst? Hoe het werk van de componist Shostakovich te duiden? Onderdrukking.
Krachtstof is belangrijk, de mentaliteit. Gedrevenheid, obsessief. Het aantal beperkingen is groot. De vrijheid van keuze of handelen is relatief, het lijkt een twintigste eeuws concept.

Het zilveren zaad, een glimp van de zwenkende beweging van een school vissen. Duizend dubbeltjes in een zinken zaaibak op zwenkwiel. Een boek vol zilverwerk.
Ontlading.

Mythomanie is leugenzucht of ziekelijke fantasterij.
Het is verwant aan pseudologia phantastica, pathologisch liegen en confabulatie.

Adolf Wölfli “Skt.Adolf-Broggahr-Chatzli-Stok und Skt.Adolf-Krohn-Printzen”, 1915 Aus:”Geographische und allgebräische Hefte, Heft Nr.13, S.145.

Wat was de status waarin de patiënt Adolf Wölfli verkeerde?

Bent u geïnteresseerd in kunst en kunstenaars zie onder Archieven;
Kunst en kunstenaars.

Boven getiteld Rosalia Walther, Owner of the Grand-Hotel on Mount Neveranger uit  1911. Inspiratie van Adolf Wölfli? Onder een mozaïek uit de basilica Santa Croce in Gerusalemme.

Allart Lakke, 5 mei 2010.