Barnsteen, Daedalus en Artemis. Wat is het verband?

In het kort, Daedalus wordt verondersteld de beeldhouwer te zijn geweest die de archaïsche houten Artemis in Efeze vorm gaf. Zij op haar beurt zou veelborstig zijn en die borsten zouden van barnsteen zijn in de vorm van tranen. De oorspronkelijke Artemis moet ouder zijn geweest dan de mythische Daedalus, want de cultus in Efeze rond haar verschijning is van voor de Griekse overheersing. De Grieken annexeren haar en later wordt zij de Romeinse Diana. In een terugblik vertroebeld de latere gedaante de voorgaande. Het lijkt erop alsof de schepping van Artemis door de mythische Daedalus de verklaring is voor haar ‘aparte’ verschijning, haar archaïsche voorkomen, haar ‘ongriekse’ afkomst.

Daedalus was een Griekse uitvinder en een architect.
Hij bouwde het paleis in Knossos en het beroemde labyrint, dat diende als kooi voor de Minotaurus.
Hij maakte vleugels voor zichzelf en zijn zoon, om te ontsnappen van het eiland Kreta. Een vlucht die zijn zoon Icarus niet overleefde.

Wat zijn de Daedalische beelden, is de Artemis uit Efeze van zijn hand?
Aan Daedalus zijn vele archaïsche houten cultus beelden toegeschreven. De zogenaamde Xoana.

Xoana was an Archaic wooden cult image of Ancient Greece. Classical Greeks associated such cult objects, whether aniconic or effigy, with the legendary Daedalus.

Artemis is een godin uit de Griekse mythologie, die volgde op de Artemis van Efeze uit Anatolië. Zij behoorde tot de twaalf goden van het Griekse Pantheon en is daar de dochter van de oppergod Zeus en Leto en tweelingzuster van Apollon. De Latijnse naam van Artemis is Diana. De ouderdom van Artemis overstijgt die van Daedalus ruimschoots. Hoe zag de oorspronkelijke Artemis er uit?

Bijschrift gravure Artemis van Efeze, de moeder-godin.
Synthesizing the Lady of Ephesus as Diana Aventina: a Roman marble copy of a Greek replica of a lost Geometric period xoanon (18th-century engraving).
Bijschrift foto fontein Artemis.
Traditional many-breasted interpretation in a 16th-century fountain of Diana Efesina, Villa d’Este

Zijn het vele borsten, eieren, stierenkloten?
Is het vruchtbaarheidssymboliek? Misschien zijn de “stierenkloten” een iconografische opvolging, namelijk als een vormelijke kopie van de barnstenen kalebasvormige druppels, die zijn opgegraven in 1987-88 in het sediment van een stormvloed die plaatsvond in de 8e eeuw voor Christus en die het oude houten beeld had weggespoeld.

Wikipedia Temple of Artemis.
In the 7th century BC, a flood destroyed the temple, depositing over half a meter of sand and flotsam over a floor of hard-packed clay. Among the flood debris were the remains of a carved ivory plaque of a griffin and the Tree of Life, apparently North Syrian, and a number of drilled tear-shaped amber drops of elliptical cross-section. These probably once dressed a wooden effigy (xoanon) of the Lady of Ephesus, which must have been destroyed or recovered from the flood.

Een vreemde vondst en wat betekent het? Het materiaal, barnsteen is afkomstig van de Oostzee. Hoe komt het in Efeze terecht, in Anatolië, Turkije, zevenhonderd jaar voor Christus? Werd het verhandeld langs de barnsteenroute voor en tijdens de Bronstijd?
Waarom die barnstenen druppels, tranen?
Hoe groot zijn de druppels?

Tot barnsteen stollende tranen worden ook geplengd door de zusters van Phaëton, die wenen om de dood van hun broer, die uit de hemel lazerde toen hij de controle over de zonnewagen verloor. De zeven nimfen, de Heliaden, zelf transformeerden in populieren.

Een transformatie die ook de achtervolging van Apollo bij Daphne te weeg brengt. Zij veranderd in een laurierboom. Tussen 1622 en 1625 vervaardigd door Gian Lorenzo Bernini (1598 -1680). Collectie Galleria Borghese te Rome.

Een transformatie in druppels of vochtblaasjes, ergens gelijkend op de veelborstige Artemis is te zien in  ‘Why does Strange Fruit always look so Sweet ?’ van Johan Creten (1963). Sculptuur van 1999-2010. Materiaal: ‘patinated and gilded cast bronze’. Formaat 100 x: 35 x 28 cm.

Bent u geïnteresseerd in barnsteen lees dan ook onder Barnsteen. ‘Heuneburg en barnsteen.’ en ‘Over het losse verband tussen mythologie en barnsteen’. Of lees het stuk ‘Ingolstadt, barnsteen en de Illuminati’. ‘Barnsteen in het Troje van Schliemann’.

Allart Lakke, januari 2012.