Claes Oldenburg, Jeff Koons en de maat der dingen 2

Over de maat der dingen schreef ik eerder een tekst.
Iedereen kent het verdwalende gevoel van heel nietig te zijn in de immensheid van het heelal.
Die wijdsheid veroorzaakt een vrije val sensatie, de dubbele deur door. Aangenaam, maar soms onaangenaam en beangstigend.
Culturele produkten zijn ten dele een soort ingrepen of illusies in de sensatie van overweldiging. Over de maat der dingen. Architectuur, muziek, literatuur, kunst, film, dans. Een beroering van de zintuigen.
Ons lichaam is een noodzakelijk maat, een fysieke maat, maar in de gewaarwording van die maat is grote speling. De gewaarwording is immers zintuigelijk, manipulatief. Er is de kunde van het kind zich te verplaatsen in het speelgoed als zijnde reëel. Een fantasie waarin de stoelen als bergen functioneren en er tunnels onder de bank zijn. Uitwendige projectie. Vorm van prothese? 
Ik heb het vermogen me te verplaatsen in maquettes en miniatuur bouwwerken of tekeningen. Boven Duitsland vloog ik met helder weer boven de grote windmolenparken, keurige rijtjes minieme molentjes.
Bovenop de WTC in 2000, vanaf het observatiedek op de 107-de verdieping van de South Tower, zag ik de iele Statue of Liberty, slechts 46 meter hoog, een dwerg in vergelijking met de Twin Towers, 410 meter hoog. De menselijke figuur, die fysiek reusachtig is in vergelijking met de mens, werd verpletterd door het immense duo wolkenkrabbers. Een merkwaardige verdubbeling van groter-grootst en mijn eigen nietigheid.
De beeldhouwer is bij uitstek iemand die gecontroleerd in deze verhouding ingrijpt, de mens in relatie tot het object/beeld. In het geval van de Liberty versus Twin Towers verliest de beeldhouwer Frédéric Bartholdi  (1834-1904) het echter van de architect Minoru Yamasaki (1912-1986), Yamasaki heeft 9/11 overigens niet meegemaakt.

Ooit, zoals in Lascaux of zoals in de Sfinx, was wellicht het grootste beeld t.o.v de fysieke mens een nabootsing van het lichaam, inmiddels hebben andere relaties van menselijke produkten dat compleet overtroffen. Zoals bijvoorbeeld het immense gebouw VAB op Cape Canaveral, onderdeel van het Kennedy Space Center, het iconische Vehicle Assembly Building (VAB), the fourth-largest structure in the world by volume. Een gigantisch gebouw waarin raketten rechtop geassembleerd kunnen worden, waar dus een staand lichaam opgebouwd wordt in een kubusvormig lichaam. Het lichaam is abstract, als een prothese, het produkt van uitwendige projectie. Het lijkt op speelgoed.

Afijn, bij de Sfinx en de Gizeh piramiden is het al duidelijk, de geest krijgt meer ruimte toebedeeld als het lichaam. De immense Sfinx is immers slechts de getrouwe waker onder de schaduw van de piramides. Ons bijgeloof in de geest lijkt groter als ons vertrouwen in de wetenschap, die het lichaam grondig onderzoekt.

Schaalwijziging is het specifieke onderwerp van het werk van popartist Claes Oldenburg (1929). Hij vergroot dingen als een wasknijper, een speld of een troffel en plaatst deze voorwerpen in stedelijke of natuurlijke omgeving. De vervreemding in onze waarneming ontstaat door onze lichamelijke verhouding tot het ding op reuzeformaat.
Helaas is de materie bij Oldenburg niet perfect geiïmiteerd en/of gerespecteerd. De vervreemding is kortstondig.
Die imitatie van materie is uitermate sterk in het werk van de überpopartist Jeff Koons (1955), die eveneens dingen vergroot maar vooral anderszins wijzigt. Het zijn met name opblaasbare dingen, zoals dieren van in elkaar gedraaide ballonen en opblaasbeesten voor in zwembaden. Bij Koons is de materiële afwerking verbluffend. In metallic hoogglans, transparante color coating of mat afgewerkt. Het vervaardigingsproces, in polychromed aluminum, galvanized steel en stainless steel, lijkt de keuze voor dergelijke opblaasbare dingen als onderwerp te sturen. Het is misschien een zwakte in het oeuvre. Bij Koons is niet de schaalverandering het onderwerp, maar het sublieme van de leegte, de lucht in de ballonen of het opblaasdier, die het verbeeld. Een speldeprik, pop en het is weg. De illusie van een illusie.
Het vrolijke beeld the Caterpillar Ladder is een opengeklapte aluminium ladder, waar halverwege overdwars een ‘plastik’ duizendpoot tussen de tredes van de ladder is geklemd. Alsof het beest opgeblazen werd in deze grappige en benarde positie. In de serie te zien onder het woord Popeye op de website van Koons, worden ogenschijnlijk onmogelijke dingen samengesmolten. U ziet een onbestaand evenwicht aan een rode ketting van opgeblazen elementen, een halve(?) opblaaskreeft en een gekleurde zwemband en materie, die gewicht veronderstelt, zoals een houtblok, waar de zwemband omheen zit, als een vorm van absurd tegenwicht. Het beeld is in balans, en alleen mogelijk doordat het geheel in aluminium en staal is uitgewerkt. Het oog wordt gefopt door de kleur en vorm, die plastik met lucht verondersteld en daardoor het evenwicht niet kan bevatten. Het immateriële. Bovenwerkelijk.

Bovenwerkelijk zou ook de eindeloze kolom van Brancusi (1876) worden, gepland aan de Lake Shore van Chicago. Brancusi vervaardigde meerdere van deze ’collones sans fin.’ De grootste staat in Târgu-Jiu in Roemenïe, 17 rhomboidal cast iron modules in a 29.3 meter high column, zie foto. De advocaat/kunst collectioneur Barnet Hodes lanceerde het project voor een Endless Column in Chicago, in polished chrome steel and set on the lake front. Brancusi heeft de opdracht aanvaard in juni 1956, maar Brancusi sterft 16 maart 1957.

Tussen de regendruppels doorfietsen. Wie schiep dat beeld?

Het formaat in de verbeelding van een doorgedraafde fantasie. Gelanceerd als een ‘echte’ encounter op 15 augustus 2007, 0.44 seconden kort, op youtube ‘Giant UFO in Los Rogues Venezuela second part?’ mooi, vanwege de fraaie geluidseffecten waaronder een sonic boom. Het vervolg is ‘UFO- Los Roques Weapons Platform Featurette’, waarin de ontmaskering door de makers zelf. De ufo blijkt een Weapons Platform, van 8000 voet in diameter en 2000 voet hoog, dat is ruwweg 2400 meter op 600 meter hoog.
Absurd groot dus. En in de maat der dingen niet invoelbaar in de eerste clip met de sonic boom, want daar oogt het Weapons Platform een stuk bescheidener van formaat.

Allart Lakke, februari 2010.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *