Vliegen trekken zich niets aan van een hek, een glasraam echter daar botsten ze luidruchtig tegen aan. Vogels trekken zich niets aan van onze stads- of taalgrenzen. Het landschap is natuurlijk, zelfs al is het volkomen gecultiveerd. Dolfijnen zijn intelligent, maar niet zo dat ze over de insluiting van een net heen springen. Beesten copuleren zonder gêne. Duiven, eenden, honden, olifanten. Besnuffelen elkaar en aan de slag sans gêne.
Die gêne, oftewel schaamte is ontstaan nadat de mens uit de tuin van Eden is gezet, met als gevolg de belasting met de erfzonde. Bij de kennis van goed en kwaad hoort de onderwerping aan zonde en de dood. Maar de dieren zijn niet uit de tuin van Eden gezet, die kennen geen schaamte, omdat zij zondenloos zijn. Is schaamte inderdaad een menselijk fenomeen? Is het wellicht aan het taboe gebonden? Kennen apen geen schaamte of taboe’s?
Schaamte is een psychosociale reactie waarbij de angst voor afkeur en afwijzing vanuit de groep bepalend is. Een sterk cultureel bepaald fenomeen.
Antropomorfisme is het aan dieren toeschrijven van menselijke gedachtes en gevoelens.
Zelfgerichte, ofwel zelfbewuste, emoties worden bestudeerd door de psychologie en voorbeelden zijn schaamte, verlegenheid, schuld, trots en gêne. Uniek bij de mens? De afgeleide of secundaire emoties ontwikkelen vanuit zelfreflectie of zelfevaluatie. Zelfbewustzijn is dus een voorwaarde. Vooralsnog is het zelfbewustzijn bij dieren, zelfs bij apen niet vastgesteld.
http://www.kennislink.nl/publicaties/kunnen-dieren-zich-schamen-zelfgerichte-emoties-bij-diere
De mens is een dier? Geen dier?
Wij zouden heden in een taboeloos tijdperk leven. Dat is natuurlijk schaamteloze nonsens. Het taboe laat zich niet definiëren door het individu, het is geen keuze, maar een gevolg van de sociale orde. Voorbeelden van taboe overschrijdend gedrag zijn er te over. De misdaad bijvoorbeeld. De leugen. Het is niet omdat de mens niet langer geloofd dat de tien geboden niet in werking zouden zijn of in het verlengde daarvan, het geweten onbestaand. Die mythische laag, het onderbewuste is onaangetast en hooguit in het obscure verdrukt door de rede. De mythe wordt dan minder of slecht begrepen, werkt ergens weggestopt en is bijvoorbeeld in de nachtmerrie of droom gevat, want de betekenis en invloed is onveranderlijk aanwezig.
Ook schaamte lijkt mij een teken van de invloed van het taboe en is gerelateerd aan een verboden gedachte of een verboden handeling en de sociale afkeur daarvan.
Ik kan me dingen indenken, maar ook gebeurtenissen herinneren die beslist indien uitgesproken als compleet immoreel en satanisch zouden worden geclassificeerd, met koude rillingen en schaamtevol. Die beelden zijn van voorbij het taboe en worden onder de rubriek ongewenst, gecensureerd in het geheugen opgeslagen. In angst en vol gruwel. Ben ik schuldig? Prince zingt;
If a man is considered guilty 4 what goes on in his mind.
Then give me the electric chair 4 all my future crimes-OH!
Taboe en misdaad? Uit mijn jeugd een zwart-wit foto van het liefdeloze massagraf vol uitgeteerde skeletten als oud vuil bij elkaar op een hoop. Ik schaamde mij. Een verboden beeld van karkassen ontdaan van elk respect, het gevolg van een misdaad. Een beeld vol krachtstof en de gruwel is daar.
Een man loopt gekleed in de gevilde en bloederige huid van zijn moeder door een stadje. Een godsdienstwaanzinnige zoon in een psychose doodde zijn moeder en vilde haar. Het was tijdens carnaval. De Latijnse uitdrukking carne vale, betekent in het Nederlands “afscheid/vaarwel van het vlees”. Later een ritueel om de vastentijd in te luiden, het afscheid van de vleselijke lusten. Het is een omkeringsritueel, waarin maatschappelijke rollen worden omgedraaid en normen over gewenst gedrag worden opgeschort.
Goede timing dus van de godsdienstwaanzinnige.
Voorbijgangers dachten aanvankelijk dat hij een bijzonder carnavalspak droeg. De werkelijkheid is bijna te gruwelijk om waar te zijn. Nadat de 42-jarige man uit Vlaardingen in de carnavalsnacht van 4 op 5 februari zijn moeder had vermoord, vilde hij haar, trok haar huid aan en liep zo ‘s nachts anderhalf uur rond op straat.
Telegraaf vrijdag 18 februari 2005.
Allart Lakke, 2012.