Iets over het besmette curriculum van het schilderij getiteld De Nieuwe Mensch uit 1939. Hendrik (Henri) van de Velde (Amsterdam, 14 januari 1896 – Abcoude, 20 maart 1969) was een Nederlands kunstschilder, tekenaar, graficus, illustrator en aquarellist. Van de Veldes bekendste werk is het schilderij De Nieuwe Mensch, een groot magisch-realistisch doek van 2,30 bij 1,75 meter, waarop hij ogenschijnlijk de ideologie van de Nazi’s verheerlijkte. Het doek hing namelijjk jarenlang in de werkkamer van NSB-leider Anton Mussert in Utrecht. Een minstens te noemen ‘besmet’ verleden dus.
Lange tijd werd aangenomen dat het schilderij vervolgens was vernietigd, maar in november 2003 dook het schilderij in een Belgische kunsthandel op. Is het een vervalsing?
Mei 2007, het Rijksmuseum in Amsterdam koopt het doek De Nieuwe Mensch dat het toenmalige NSB-lid Henri van de Velde rond 1939 heeft geschilderd, vanwege de historische component, het tijdsbeeld.
Controverse ontstond, met heftige reacties.

Wim de Bie op bieslog.vpro.nl:
Waarom wordt het schilderij De Nieuwe Mensch tentoongesteld in het Rijksmuseum? Een wanstaltige, slecht geschilderde, abjecte kitschvoorstelling. Met historische betekenis, dat wel, het hing op de werkkamer van Mussert. Stel het nu dus tentoon op het toilet van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie.

Uit het Historisch Nieuwsblad nummer 05 (jaargang 2007):
Historische topstukken van het Rijksmuseum
Door: Kees Zandvliet, Rijksmuseum.
De propaganda-affiches uit 1942-’43 met het schilderij De Nieuwe Mensch zijn, waarschijnlijk door Van de Velde zelf, of door iemand die in nauw contact met hem stond, voorzien van een verklarende tekst:
De heldenfiguur met het vlammende zwaard heeft datgene ter aarde geworpen, wat Europa anderhalve eeuw als koning heeft geregeerd: het rationalisme, afkomstig uit de Fransche revolutie. Het bleek dat de koningsfiguur, hoewel uiterlijk gaaf en voorzien van kroon en scepter, reeds uitgeteerd was tot een geraamte [onder het skelet liggen de uit handen geslagen boeken van Marx, Darwin en Voltaire].
Opziende naar het licht, vragende om bezieling en rein inzicht, worden hem nu de werkelijke vijanden, die hij te bestrijden heeft, voor oogen geplaatst: aan zijn linkerhand het kapitalisme, aan zijn rechterhand het communisme.
Het kapitalisme is de aanbidding van het gouden kalf, waarom de grooten der aarde zich verdringen met den moloch op zijn geldzakken [waaronder een Nederlandse minister] en de geheime machten daarnaast en hooge burchten van het kapitalisme op den achtergrond.
Het communisme wordt uitgebeeld door den bolsjewiek [Lenin] met revolver en zweep, die zich op een kar laat voorttrekken, de dood loert om zijn schouder; het wijf heeft de kerk in brand gestoken, zij steekt de tong uit tegen het Christusbeeld: de priester ligt vermoord voor het altaar. Duisternis blijft daar, waar de bolsjewiek is geweest. Het volk trekt, naakt uitgeschud, de kar. Hoe harder het trekt des te eerder is het in het moeras verzonken.

Het is een allegorisch beeld en een door die betekenis én het verleden besmeurd en besmet schilderij. Het Rijksmuseum besluit het niet te tonen.
Wat is nou werkelijk fout aan het werk?
De stijl, de afbeelding, de symbolen, het onderwerp, het verleden, het ethische verband? Alles samen? Abjecte kitsch?
Slechte kunst of propaganda?

Allart Lakke, april 2011.