Watching Troy, 140 bij 140 cm.
Het recente werk van Marjolein van Haasteren (1967) roept een visioen op van fabrieken die in delicate kleurtoetsen van liquide verf en enkele heldere accenten zijn gesuggereerd. U ziet een horizon vol industrie op vette, kleine werken van houten paneeltjes en op grote brede formaten op doek. De paneeltjes zijn dik en de hoeken afgerond, als van een beeldscherm, het geeft een gevoel van controle en afstand. De laklaag is dik en spiegelglad aangebracht en het beeld is zo transparant gefixeerd. Verfijnd in die kleine formaten gevangen zijn enorme fabrieken zichtbaar. Het werkt zoals in een bezwering, want u ziet in miniatuur gevat imposante vergezichten van het industriële landschap met complexe buizenstelsels, sombere blokken beton en hoge schoorstenen. Vaak prikken minieme neonlichtjes helder op in de verte. Het gehele lanschap is gedoopt in sfumato of is het smog? Oker, grijsgroen en dor geel, hier is de omgeving van het productieproces, de lopende band en massaproductie, die ver uit het zicht van de consument is gevestigd. De einder is gevuld met macht en verleiding. U ervaart de schoonheid en de dreiging. Een suggestief en romantisch silhouet in grauwe kleuren en bijna vaal of vervagend ijl als in een eindeloze herfst. Is dat het vuil in de lucht? Is het giftig?
Is het tegelijk mooi en vuil?
De industrie (Lat Industria : bedrijvigheid, ijverig) is het deel van de economie, dat wordt gekenmerkt door de productie en verwerking van materiële goederen of artikelen in fabrieken en ondernemingen, veelal gekenmerkt door een hoge graad van mechanisering en automatisering – in tegenstelling tot de ambachtelijke vorm van de productie.
Die mechanisering en automatisering van de industrie en massaproductie staat in tegenstelling tot de ambachtelijkheid van het handwerk en het unieke. Het is de tegenstelling van de gezamenlijke, anonieme inspanning van het fabriekspersoneel gerepresenteerd door een logo tegenover het poëtische handschrift en de handtekening van de kunstenares.
Het is niet mogelijk zonder kennis het functioneren van een industrieel complex te begrijpen, men herkent hooguit een staalfabriek, chemische industrie of hoogovens. Die onbevattelijkheid van de leek draagt bij aan de mythische indruk van de industriële architectuur. Het Engelse woord ‘plant’ beschrijft een transformatieproces in materie, het veronderstelt een zelfstandige entiteit, een levende machinerie, een monsterlijk wezen.
Voorbij de Styx ligt het dodenrijk en de hel. Lange tijd verbleef de schilderes bij de rivier om die uiteindelijk over te steken op zoek naar de hedendaagse hel. Marjolein van Haasteren zocht bewust buiten de stad naar vermeende lelijkheid in het landschap en vond het troosteloze landschap van fabrieksmonsters, stikkend in hun eigen uitlaatgassen. De desolate fabrieken met hun uitwendige ingewanden en bloedvaten ogen bijna eenzaam, kwetsbaar en weerloos, de vergankelijkheid is nabij. Aan de bodem vastgeklonken liggen de machtige beesten van een bovenmenselijke maat. Het zijn monsters die voortdurend gevoed moeten worden met grondstoffen om goederen en afval uit te spuwen. U staat tegenover de moloch van onze tijd, de fabriek. Een titanenstrijd ontstond toen de schilderes trachtte het mythische beest te temmen middels een bezwering, de afbeelding. De afbeelding geeft immers macht over het afgebeelde, het is gevangen als een prooi. Een geslaagde missie?
Het landschap is een traditioneel schilderkunstig thema en het werk van Marjolein van Haasteren wortelt daarin. Het onderwerp, industriële architectuur in die romantische vorm is actueel. De sombere silhouetten van de fabrieken zijn dan ook effectief naar de realiteit geschilderd. De bezwering is geslaagd, want het werk is mooi, in de betekenis van esthetisch schoon en tegelijk is de dreiging van de macht voelbaar.
Marjolein van Haasteren zou graag naar een verlaten eiland voor de kust van Japan reizen. Op het eiland vestigde zich ooit een industrieel complex en het is inmiddels verlaten, die situatie is aanleiding voor een nieuwe serie werken. Zij beschrijft enthousiast de snelheid waarmee het karkas van het monster door de natuur overwoekerd raakt. Culture versus nature.
‘2210: The Collapse? – National Geographic Channel’ 1:36:02
“We are the first society to live among the ruïns of our own construction.”
Jared Diamond vanaf 0:35:30. Jared Diamond is de schrijver van:
Zwaarden, paarden en ziektekiemen: waarom Europeanen en Aziaten de wereld domineren. Utrecht: Het Spectrum, 2006
Ondergang : waarom zijn sommige beschavingen verdwenen en hoe kan de onze haar ondergang voorkomen?. Utrecht: Het Spectrum, 2005
Algemene info:
Marjolein van Haasteren (1967). Opgeleid aan de Koninklijke Academie van Den Haag. Woont en werkt in Leiden. Zij is een natuurtalent. Indrukwekkend en consistent oeuvre van stads- en natuurlandschappen. Vloeibaarheid en transparantie, vergeestelijkt landschap, droombeelden.
Gerepresenteerd door Galerie Bertrand Gillig, Strasbourg en Galerie Project 2.0, Den Haag.
Zie ook www.mvanhaasteren.nl
Allart Lakke, 2012.