De Onschuld van Kunst

Hedendaagse Somalische piraten overvallen olietankers en bulkcarriers in de golf van Aden voor losgeld. Oorzaak; overbevissing van hun wateren door het Westen. Eigen schuld, dikke bult dus.

Op 17 juni 1982 werd de Italiaanse bankdirecteur Roberto Calvi opgehangen gevonden onder de grote Blackfriars Bridge hartje Londen. Het nieuws vormde een exploderende mix door het faillissement van de Banco Ambrosiano, de betrokkenheid van de P2 loge en het Vaticaan en de wansmakelijk openbare moord. Eng dus en conspiristenvoer.
Het Vaticaan in opspraak. En het gaat dieper.

Veertig kilometer boven Berlijn, lag op de Schorfsheide het jachtslot Karinhalle, het ‘sofisticated’ buiten van Herman Göring, nokvol kunstschatten. Het immense, van haar kostbare inhoud gestripte gebouw werd zorgvuldig opgeblazen op 28 april 1945, om het niet in handen te laten vallen van de oprukkende Russen. De kunstwerken werden tijdig afgevoerd en grotendeels ongedeerd teruggevonden in onder meer zijn persoonlijke trein, de ‘Sonderzug Asien’, veilig geparkeerd in de spoorwegtunnel bij Berchtesgaden.
Hoewel, ongedeerd teruggevonden? Worden schilderijen niet vuil door bezit te zijn geweest van een massamoordenaar? Is de bewondering door de Rijksmaarschalk niet schadelijk voor het schilderij? Is het feit dat het kunstwerk bezit was van Göring geen wond in haar curriculum? Is kunst ongenaakbaar en onschuldig?
Het zijn vragen naar wat beklijft van het belast verleden.
De schilder Munch behandelde zijn werk als kinderen. Levende wezens, die straf kregen en in een open atelier in de Noorse sneeuw gestald werden. Het zijn bange en kouwelijke schilderijen geworden. De Zwitser Thomas Huber beweert vier jaar lang in zijn schilderijen geleefd te hebben, met zijn hele familie! Schilderijen uit die periode tonen ruzies en conversatie tussen achtergrond en voorgrond, verbeeld door figuren, maar ik dwaal af. Ik doel op zoiets vaags als mentale krachten, of als blikken konden doden.

Stel, het schilderij is een extern geheugen, een vorm van opslag en ordening van informatie. De toeschouwer laat geen afdruk achter bij het kijken naar het schilderij. Het externe geheugen, het schilderij, verandert niet, want het neemt de toeschouwer immers niet waar. Klopt dat? Laat de plek, de condities, waar het schilderij gehangen heeft geen spoor na in het lichaam van het schilderij? Neem de luchtvochtigheid, er zijn dus omstandigheden van invloed op de fysieke staat van het schilderij. De afbeelding kan door schimmel worden aangetast, maar goed het beeld is min of meer stabiel. En schimmel, dat is iets anders als de ‘bad vibes’ van de misdadige blik van Hermann Göring. Dat is bijgeloof.
Tegelijkertijd is het een boeiend standpunt. Wat beklijft van die ervaring van in het bezit te zijn geweest van een misdadiger. En wat neemt de Rijksmaarschalk van een zedige, middeleeuwse madonna waar? Of kan alleen een zuiver hart het schilderij juist lezen? Had het bezit alleen symboolwaarde? Stel nou, ‘for the sake of argument’, die Göring heeft een schadelijke blik. Wetende dat het schilderij eveneens door Göring is bekeken, verandert het schilderij niet van inhoud.
Ook niet als je het op de kop hangt? Nee, nauwelijks.
Veranderen schilderijen überhaupt, kunst veronderstelt een soort eeuwigheidswaarde en is door modes heen hetzelfde?
Hoe potsierlijk is niet het heen en weer slepen en verstoppen van kunst goederen in oorlogstijd! Roverspraktijken.
Verkoopt de klunstenaar (sic) niet juist bij uitstek aan de rijke elite? Een elite die op grote schaal zichzelf verrijken met gemene praktijken zoals wapenhandel, kinderarbeid, vervuiling. Aan wie zou de klunstenaar niet verkopen, dat is de ethische kwestie. De transactie behelst geld, niet de moraal. Ik dwaal opnieuw af. Voorlopige conclusie; het schilderij is lotsverbonden met het kwaad.

‘The curse, a haunted painting’. Het schilderij van een huilend jongetje dat na de brand ongeschonden blijkt. Dorian Gray van Oscar Wilde. Geestverschijningen aan de afbeelding gekoppeld. Ghost. Signeren met een haar en een vingerafdruk.

Allerlei bijgeloof leidt naar een serieus gevaarlijk terrein. Zogezegd ‘onopgeloste’ geheimen uit het verleden.
Neem Himmler en Thule. De Vril powered Nazi Ufo’s.
Onzichtbare Tibetaanse Meesters. De Illuminati. Theosofie. Mix het en een explosief mengsel ontstaat..
Het gevaar komt voort uit de intense verwarring van onder meer archeologie, wetenschap, symboliek gesausd door bijgeloof.
Nee, het is nog erger, Himmler is echt, handelend vanuit een compleet inhumane overtuiging. Hij bezoekt het raszuiverende concentratiekamp, meedogenloos opererend vanuit een ongefundeerde raciale overtuiging.
Die realiteit, het moordende bijgeloof van Himmler maakt het terrein van alternatieve wetenschap (sic) ernstig vervuild.
Het idee van een Übermensch is onbruikbaar, besmet.
Desondanks is het concept als geloof werkzaam. Mensen denken immers dat er vijf rassen zijn. Onjuist, volledig nonsens, in het Natuurhistorisch Museum in Brussel wordt het op een plakkaat vastgesteld. Het is een hardnekkig dogma. Een retinale fout. Door het valse onderscheid wordt dominantie onderling verantwoord. Raszuiverheid wordt veronderstelt.
En zo linkt het dus ook aan Atlantis, waar een verondersteld super ras heerste.
Ik heb de groezelige verbanden uitgezocht.

Is het u overigens opgevallen, dieren kennen geen schaamte, die zijn niet verwijderd uit de tuin van Eden na de zondeval. De dieren om ons heen leven dus feitelijk nog in dezelfde staat als in de tuin van Eden. Dieren vragen zich niet af of ze wild of tam zijn.
Citaat . Schaamte is een psychosociale emotie waarbij de angst om niet door de groep geaccepteerd te worden centraal staat. Schaamte is daarmee een sterk cultureel bepaald fenomeen. Trekken dieren zich terug om zich voort te planten?

Ik zag in 2004 in Watou een werk van Berlinde de Bruyckere, een dood en verwrongen hangend paard door een openslaande houten ladder gedrapeerd, in een grote schuur. Ik dacht toen, ik hoop dat dit niet het laatste beeld is dat ik me herinner en voor me zie op het moment dat ik dood ga.

Allart Lakke, 2009.