Hoe het gesteld met het pronken van andermans veren in de kunst?
Hoe staat het met de afhankelijkheid van beeldend kunstenaars van de ontwikkeling van nieuwe materialen en produktie processen of anderszins wetenschappelijke bevindingen? Kunst gefaciliteerd door de industrie of wetenschap, is dat überhaupt nieuws?
In de Tate Modern hing een ‘bewegend’ , de vergankelijkheid van een schaal fruit gefilmd, schilderij in de vorm van een lcd-plasmascherm. Hip!
En tegelijk al achterhaald. Zoals een kunst-‘project’ met de mobiel, melig.

Eerst iets over Jan Hoet, ik ontmoette hem verschillende keren. Een ogenschijnlijk niet direct sympathiek iemand, een onooglijk mannetje, met ontevreden trekken, net in het donkerblauwe maatpak. Hij lijkt uiterlijk op Bobby Robson, de Engelse voetbaltrainer, hij helt voorover tijdens het spreken en maakt gebaren. Een agressieve organisator, in de taal van het kamp, met een scherpe blik en schurende taal. ‘Kombinacj’? of zoiets.
Die figuur, Jan Hoet heeft het produkt Belgische kunst eigenhandig tot een nationale inkomstenbron van grote importantie in een internationaal opererend netwerk weten op te werken. Het relaas is surreëel van gebeurtenis en inhoud. Jan Hoet ambieerde ooit een carriere als kunstenmaker, maar rond zijn veertigste zag hij daarvan af en begon te organiseren. De belangrijkste bron in de beleving van kunst van Jan Hoet is zijn ontmoeting met Joseph Beuys. Beuys was de grote leraar, de goeroe, die fluisterde de jonge Jan in het oor. Jan Hoet beweerde later dat als hij Joseph Beuys zag spreken dat er vet uit zijn mond kwam.

Het lijkt een absurde vraag. Of abstracte kunst voorkwam in Auschwitz? Geproduceerd als troost, tijdverdrijf, denkmethode, afleiding, noodzaak, enzovoort maar duidelijk abstract.
Jean Améry schreef het boek ‘At the mind’s limits’, waarin de vraag wordt behandeld of een intellectueel voordeel had aan de kennis en opleiding, die hem/haar onderscheidde van de doorsnee kamp slachtoffers. Nee dus, is de conclusie van Améry.
Hij schrijft over de leegte in de herinnering aan gedichten, die voordien belangrijk en inhoudelijk relevant leken.
Over de nutteloosheid van kennis in de brute, dagelijkse realiteit. Over primitief gedrag, slachtoffers en beulen. Ook Primo Levi behandeld het probleem, enerzijds hecht hij troost uit Dante, maar anderzijds stelt hij duidelijk dat de besten niet overleven.

Een hernieuwde poging in de kwestie onaf/mislukt.

Nee, het is niet ongelijkheid of incompatibiliteit, maar de verwantschap door vergelijking, die ik zoek. Oorlogskunst. Wat is het verband tussen kunst en oorlog?

Het kunstwerk gemakshalve verondersteld als fysieke drager van een ethische functie, (mogelijk te vertalen in een propagandistische strekking). Minimal art propaganda, waarvoor? Voor het concept van minimalisme.
Een vorm van prothese, uitwendig geheugen. Met een bewuste lading of een mentaliteit. Zelfs het visioen is grondig verankerd in een geloof.
Aktueel in de reklame is de verbeelding van schoonheid, die Übermensch-achtige trekken heeft, een in de bron vervuilde boodschap. 

A-sociale plastiek is het tegenovergestelde van hetgeen Joseph Beuys bedoelde met sociale plastiek.
Beuys is een shamanistische figuur, geloof is belangrijk en spreken is in zijn visie een vorm van plastiek. Zijn werk is zoiets als antropologische kunst, oftewel gedragswetenschappelijke kunst. Beuys hanteerde eveneens een verruimd soort materiaal begrip met ongebruikelijke materialen zoals vet en vilt, koper, honing. Geleiding, het warmte principe speelde een belangrijke rol. Diens vorm van sociale plastiek betrof de menselijke condities, het onderling verband, het milieu.

“Postmodernism was a late 20th century movement that opposed the Modernist preoccupation with purity of form and technique, and aimed to eradicate the divisions between art, popular culture, and the media. Postmodern artists employed influences from an array of past movements, applying them to modern forms. Postmodernists embraced diversity and rejected the distinction between “high” and “low” art. Ignoring genre boundaries, the movement encourages the mix of ideas, medias, and forms to promote parody, humor, and irony.”

Koos- en bijnaam. Spotnaam. Alias.
Voorbeelden.

Tricky Dicky voor Richard Nixon, president U.S.A..
Slick Willy voor Bill Clinton, president U.S.A..
The Iron Lady voor Margaret Thatcher, Brits politica.
Billy the Kid voor William H. Bonney, outlaw.
Scar Face voor Al Capone, gangster.
De Engel des Doods voor Jozef Mengele, kamparts in Auschwitz.
De Slager van Praag voor Reinhard Heydrich, SS-er.
Papa Doc voor François Duvalier en Baby Doc voor Jean-Claude Duvalier, Haïti.
Ali Chemicali voor Ali Hassan al-Majid, Irak.

Ik bezocht verschillende malen grotten met tekeningen en/of –schilderingen en begin met een overstatement.
Hoe komt het dat de grotschilderingen in Zuid-Frankrijk en Noord Spanje in één stijl lijken te zijn uitgevoerd, alsof één en dezelfde schilder al die grotten is afgegaan? Hoogst onwaarschijnlijk, allemaal van één hand, het zou o.m. een opzienbarend reisschema van het schilders genie in de prehistorie betekenen. Van Peche Merle naar Lascaux naar Altamira en dat twaalfduizend jaar geleden met palet en penseel in de hand. De reden van de gelijkenis is inhoudelijk en technisch en éénmaal vastgesteld blijkt er grote diversiteit in de overeenkomst.
De mooiste schilderingen zijn de frezen van Lascaux, waarop hordes beesten weergegeven zijn, kuddes van overvloed. Bizons, herten, neushoorns, runderen, paarden, rendieren en stieren. Allerlei dieren in een rode vlek en enkele zwarte lijnen, maar helder geformuleerd, vaardig en sierlijk geschilderd in een welbepaalde stijl en in the flow van de grillige wand. 

Mogelijk is er verwarring in hun onderlinge positie ontstaan tussen Atlas, de hemeltorser en Poseidon, de oceaan god met de drietand. Want Atlas en zijn broer Tellus, die woonden ooit in Atlantis en Poseidon leeft in de oceanen, maar merkwaardigerwijs wordt van de drietand van Poseidon verondersteld dat die de drie bergen van Atlantis verbeeldt. En die boven de golven uitstekende bergtoppen zijn alles wat rest van het verzonken eiland.
Hoe zit dat?
Als sculptuur draagt de figuur Atlas een hemelglobe op de schouders, een Tellus torst voorovergebogen de aardbol. Een klassieke Poseidon met drietand staat op een kar getrokken door zeepaarden. Het is een soort golf, vaak een fontein. Poseidon nu, die beheerst een rijk onder water. Aha! Een stad onder water?
Atlas was ooit de heerser over Atlantis, in een immense hoofdstad met zeven ringen van water. Een technologisch geavanceerde beschaving, volgens Plato, die het beeld opriep, of eigenlijk uit zijn duim zoog. Maar het mythische Atlantis ging ten onder, twaalfduizend jaar geleden, aan decadentie. Maar deze veronderstelling, aan decadentie komt ook volledig van Plato. Die teloorgang wordt veroorzaakt door het streven naar onsterfelijkheid? Misbruik van macht? Mensenoffers? Speculeer maar vrijuit.

Het laatste schilderij van de hand van Mondrian (sic) hangt in het Gemeentemuseum van Den Haag. Ik bezocht het werk recentelijk in het gezelschap van de kunstenaars Thomas Raat en Casper Faassen.
De suppoosten volgden ons ge-drieën on-opzichtig maar gedecideerd, want we liepen een vreemd en onvoorspelbaar parcours. Een vrouwelijke suppoost snuffelde rond in de zaal, die we net verlieten. Eer vorige keer stonden er twee ge-uniformeerden aan weerszijde van de Victory Boogie Woogie, het was toen net vers aangekocht voor tachtig miljoen gulden. Het personeel is zuinig op het kunstwerk.
Wat maakt het schilderij subliem en zielig? Het werkt op mij in als de uitvoering van een stuk van Sjostakovitsj door een orkest. Harmonieus en verheffend, maar tegelijk inhoudelijk verontrustend en van een diepe tragiek.
Is er voorkennis voor nodig om het schilderij optimaal te lezen? Nee, maar het schilderij is een rustgevende plek, een bijzondere vorm van concentratie, en bezoek is dus voor herhaling vatbaar.

In Mexico, ten tijde van de Maya’s, bestond een bloeiende stad Palenque genaamd, 600 na Christus. Men bouwde een piramidevormige tempel, waarin een geheime trap en gang dwars door het gebouw loopt naar een graftombe in het fundament. In 1952 ontdekte men het graf. Op de stenen graf kist ligt een enorme deksel, waarin een opmerkelijke tekening is gegraveerd. Het is koning Pacal op de levensboom, aldus de geleerden en volgens de fantast von Däniken bevind Pacal zich in een ruimtevaartuig. 

Kokopilau is een voorbeeld van de acceptatie van beperkingen. 

Hedendaagse Somalische piraten overvallen olietankers en bulkcarriers in de golf van Aden voor losgeld. Oorzaak; overbevissing van hun wateren door het Westen. Eigen schuld, dikke bult dus.

Op 17 juni 1982 werd de Italiaanse bankdirecteur Roberto Calvi opgehangen gevonden onder de grote Blackfriars Bridge hartje Londen. Het nieuws vormde een exploderende mix door het faillissement van de Banco Ambrosiano, de betrokkenheid van de P2 loge en het Vaticaan en de wansmakelijk openbare moord. Eng dus en conspiristenvoer.
Het Vaticaan in opspraak. En het gaat dieper.

Veertig kilometer boven Berlijn, lag op de Schorfsheide het jachtslot Karinhalle, het ‘sofisticated’ buiten van Herman Göring, nokvol kunstschatten. Het immense, van haar kostbare inhoud gestripte gebouw werd zorgvuldig opgeblazen op 28 april 1945, om het niet in handen te laten vallen van de oprukkende Russen. De kunstwerken werden tijdig afgevoerd en grotendeels ongedeerd teruggevonden in onder meer zijn persoonlijke trein, de ‘Sonderzug Asien’, veilig geparkeerd in de spoorwegtunnel bij Berchtesgaden.
Hoewel, ongedeerd teruggevonden? Worden schilderijen niet vuil door bezit te zijn geweest van een massamoordenaar? Is de bewondering door de Rijksmaarschalk niet schadelijk voor het schilderij? Is het feit dat het kunstwerk bezit was van Göring geen wond in haar curriculum? Is kunst ongenaakbaar en onschuldig?
Het zijn vragen naar wat beklijft van het belast verleden.
De schilder Munch behandelde zijn werk als kinderen. Levende wezens, die straf kregen en in een open atelier in de Noorse sneeuw gestald werden. Het zijn bange en kouwelijke schilderijen geworden. De Zwitser Thomas Huber beweert vier jaar lang in zijn schilderijen geleefd te hebben, met zijn hele familie! Schilderijen uit die periode tonen ruzies en conversatie tussen achtergrond en voorgrond, verbeeld door figuren, maar ik dwaal af. Ik doel op zoiets vaags als mentale krachten, of als blikken konden doden.

Stel, het schilderij is een extern geheugen, een vorm van opslag en ordening van informatie. De toeschouwer laat geen afdruk achter bij het kijken naar het schilderij. Het externe geheugen, het schilderij, verandert niet, want het neemt de toeschouwer immers niet waar. Klopt dat? Laat de plek, de condities, waar het schilderij gehangen heeft geen spoor na in het lichaam van het schilderij? Neem de luchtvochtigheid, er zijn dus omstandigheden van invloed op de fysieke staat van het schilderij. De afbeelding kan door schimmel worden aangetast, maar goed het beeld is min of meer stabiel. En schimmel, dat is iets anders als de ‘bad vibes’ van de misdadige blik van Hermann Göring. Dat is bijgeloof.
Tegelijkertijd is het een boeiend standpunt. Wat beklijft van die ervaring van in het bezit te zijn geweest van een misdadiger. En wat neemt de Rijksmaarschalk van een zedige, middeleeuwse madonna waar? Of kan alleen een zuiver hart het schilderij juist lezen? Had het bezit alleen symboolwaarde? Stel nou, ‘for the sake of argument’, die Göring heeft een schadelijke blik. Wetende dat het schilderij eveneens door Göring is bekeken, verandert het schilderij niet van inhoud.
Ook niet als je het op de kop hangt? Nee, nauwelijks.
Veranderen schilderijen überhaupt, kunst veronderstelt een soort eeuwigheidswaarde en is door modes heen hetzelfde?
Hoe potsierlijk is niet het heen en weer slepen en verstoppen van kunst goederen in oorlogstijd! Roverspraktijken.
Verkoopt de klunstenaar (sic) niet juist bij uitstek aan de rijke elite? Een elite die op grote schaal zichzelf verrijken met gemene praktijken zoals wapenhandel, kinderarbeid, vervuiling. Aan wie zou de klunstenaar niet verkopen, dat is de ethische kwestie. De transactie behelst geld, niet de moraal. Ik dwaal opnieuw af. Voorlopige conclusie; het schilderij is lotsverbonden met het kwaad.

‘The curse, a haunted painting’. Het schilderij van een huilend jongetje dat na de brand ongeschonden blijkt. Dorian Gray van Oscar Wilde. Geestverschijningen aan de afbeelding gekoppeld. Ghost. Signeren met een haar en een vingerafdruk.

Allerlei bijgeloof leidt naar een serieus gevaarlijk terrein. Zogezegd ‘onopgeloste’ geheimen uit het verleden.
Neem Himmler en Thule. De Vril powered Nazi Ufo’s.
Onzichtbare Tibetaanse Meesters. De Illuminati. Theosofie. Mix het en een explosief mengsel ontstaat..
Het gevaar komt voort uit de intense verwarring van onder meer archeologie, wetenschap, symboliek gesausd door bijgeloof.
Nee, het is nog erger, Himmler is echt, handelend vanuit een compleet inhumane overtuiging. Hij bezoekt het raszuiverende concentratiekamp, meedogenloos opererend vanuit een ongefundeerde raciale overtuiging.
Die realiteit, het moordende bijgeloof van Himmler maakt het terrein van alternatieve wetenschap (sic) ernstig vervuild.
Het idee van een Übermensch is onbruikbaar, besmet.
Desondanks is het concept als geloof werkzaam. Mensen denken immers dat er vijf rassen zijn. Onjuist, volledig nonsens, in het Natuurhistorisch Museum in Brussel wordt het op een plakkaat vastgesteld. Het is een hardnekkig dogma. Een retinale fout. Door het valse onderscheid wordt dominantie onderling verantwoord. Raszuiverheid wordt veronderstelt.
En zo linkt het dus ook aan Atlantis, waar een verondersteld super ras heerste.
Ik heb de groezelige verbanden uitgezocht.

Is het u overigens opgevallen, dieren kennen geen schaamte, die zijn niet verwijderd uit de tuin van Eden na de zondeval. De dieren om ons heen leven dus feitelijk nog in dezelfde staat als in de tuin van Eden. Dieren vragen zich niet af of ze wild of tam zijn.
Citaat . Schaamte is een psychosociale emotie waarbij de angst om niet door de groep geaccepteerd te worden centraal staat. Schaamte is daarmee een sterk cultureel bepaald fenomeen. Trekken dieren zich terug om zich voort te planten?

Ik zag in 2004 in Watou een werk van Berlinde de Bruyckere, een dood en verwrongen hangend paard door een openslaande houten ladder gedrapeerd, in een grote schuur. Ik dacht toen, ik hoop dat dit niet het laatste beeld is dat ik me herinner en voor me zie op het moment dat ik dood ga.

Allart Lakke, 2009.